Tarih kitaplarının yazdığı köpekler… Dost nasıl köleye dönüştü

Geçmişe bakıldığında, tarihteki ilk köpeklerin fosillerine günümüzden 35-56 milyon yıl önce rastlanırken, modern köpeğe ise yaklaşık 30 bin yıl önce rastladığı görülüyor. Ülkemizin kurucusu ulu önder Mustafa Kemal Atatürk’ten, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’a kadar pek çok liderin köpeklerine olan sevgisini biliyoruz. Köpekler eski bir dosttan köleye nasıl dönüştü ya da dönüştürüldü? Bu yazımda size tarihin unutulmaz köpeklerini yazacağım.

İSLAM VE KÖPEK

Türk mitolojisine göre köpekgillerin soyu bir dişi kurttu. Ziya Gökalp’e göre de bu köpeğin ismi Asena idi. Köpeklerin Türklerin hayatındaki önemini yitirmesi genellikle İslam’a bağlansa da, İslam’ın hiçbir zaman köpekle bir sorunu olmadı. Hatta Kur’an’da Kehf suresinin 18’inci ayetinde Yedi Uyuyanlar’ın köpeklerinin (Kıtmir) onlarla birlikte mağarada kaldığı anlatılır.

ÖLÜMCÜL DENEYLERDEN, UZAK DOĞU YEMEKLERİNE

Anadolu’ya yerleşen Türkler köpeklerini her zaman kapının önünde bıraktılar. Köpeğin bir diğer ismi olan it ise zamanla hakarete dönüştü. Şafilerin köpeği mekruh sayması ya da Arap adetleriyle de sevgi biraz sövgüye dönüştü. Oysa en başından beri köpeklerin insandan bağımsız bir tarihi olmadı. İnsan her dönemde köpeğin efendisi oldu. İlk köpekler boğaz tokluğu ile çalıştırıldılar. Yük hayvanı gibi yük taşıdılar, etleri ya da postları için canlarından oldular. Zamanla köpek gıda ve giysi olmaktan çıktı bekçiliğe terfi etti. Mitolojide tanrılaştırılan köpek, yeri geldi kızak çekti, görmeyene ışık, yalnız olana yoldaş oldu. Yeri geldi narkotikle birlikte bomba imhada çalıştı, askerde mayın tarayıcı, depremde kurtarıcı oldu. İnsanoğlu hiçbir zaman layığı ile benimseyemedi köpekleri. Ölümcül deneylerin kobayı da oldular, Uzak Doğu mutfaklarında yemek de… Hatta çoğaldıkları için yaşam hakları ellerinden alındı.

20 YIL EFENDİSİNİN GELMESİNİ BEKLEDİ

Tüm olumsuzluklara rağmen onlar sadece tek bir şey istediler; sahiplenilmek. Gönüllere taht kuran köpeklerden biriydi mesela Argos… Truva Savaşı’na katılmak için giden Odysseus’un baş tacıydı. 20 yıl sonra savaştan geri döndüğünde karısı ve oğlu dahi onu tanımazken, artık 20 yaşına gelmiş Argos onu tanıdı. Yaşlı Argon için beklediği gün gelmişti belki de, sahibine doğru yürüdü ve yere yığılarak hayatını kaybetti.

Yunan mitolojisinin ünlü köpeklerindendi Kerberus… Yeraltı tanrısı Hades’in hükmettiği ölüler diyarının bekçisiydi. Kerbeys “çukur iblisi” anlamını taşıyordu. Görevi ise cehennemden kaçmak isteyenlere engel olmaktı. Pek çok kez farklı betimlense de en yaygın tasvirinde; 100 başlıydı ve kuyruğu da yılan şeklindeydi. Sırtında pek çok yılan başını barındıran Kerbeus’un ısırığı da zehirliydi. Yine anlatılanlara göre Kerbeus, zehirli salyaları ile dünyada zehirli bitkilerin oluşumuna sebebiyet verdi.

ÖLÜMÜN BEKÇİSİ

Mısır ilahlarının en eskilerindendi, Anubis. Kafası köpekgillerden çakala benziyordu ve vücudu ise insandı. Ölümün bekçisi ve efendisi olarak tanındı. İleriki dönemlerde bu görevini Osiris’e kaptırdı. Mumyalama ve gömü törenleri yaparken, artık tek görevi ölülerin Osiris’i bulmasını sağlamaktı. Ruhların ölüler ülkesinde kabul seremonisi sırasında gerçekleşen kalp tartısında terazinin başında durup, cennete ve cehenneme gidecekleri belirliyordu.

KORKAN KÖPEĞİN ACI SONU

Büyük İskender’in gözbebeğiydi, çok sevdiği köpeği Peritas. İlk köpeğini Hindistan seferine gittiğinde Asya Kralı hediye etmişti. Köpeğin cesaretini denemek istediklerinde, köpeği yaban domuzunun önüne sürdüler. Köpek korkup kaçınca da kellesinden oldu. Bir başka liderin hediyesi ise Peritas oldu. Peritas, bir fil ve aslanı aynı anda alt ederek Büyük İskender’in kalbine taht kurdu. Ne yazık ki ömrü çok uzun sürmeyen Peritas’ın vefatı Büyük İskender’e çok acı verdi. Öyle ki Peritas’ın vefatının ardından ele geçirdiği şehirlerden birine onun adını verecek kadar sevmişti köpeğini.

BARRY, MILOU, SNOOPY VE LESSIE

İri cüsseli Saint Bernard cinsinin atası olarak kabul edilen İsviçre Alpleri’nin arama-kurtarma köpeği Barry, 40’tan fazla kişinin kurtulmasına yardımcı oldu. Hatta bulduğu küçük bir çocuğu sürekli yalayarak donmaktan kurtardı. Havlayarak yerlerini bildirdi. 1812’de emekli edilen Barry 1814 yılında öldüğünde Paris yakınlarından bir köpek mezarlığı inşa edilip, gömüldü. Ayrıca pek çok Saint Bernard türüne günümüzde hala bu isim veriliyor.

Toparlayacak olursam; 1943 yılında sinemaya uyarlanan Lassie bir çocukla bir köpeğin dostluğunu anlatan bir dizi olarak televizyonlarda yıllarca sevilerek izlendi. Charles Schultz’un Peanuts karakterlerinden Snoopy, dünyanın en tembel köpeklerinden biri olsa da tam bir bilgeydi. Hergé’nin ünlü kahramanı Tenten’in köpeği Milou ya da bizim değimimizle Fındık, bütün maceralarda önemli bir rol oynayan zeki bir yoldaştı. Keşke ekranlarda doğa ve hayvan sevgisini aşılayacak yapımları yeniden görebilsek, aksi halde kaç nesil daha savaş oyunları ile büyümeye devam edecek.

Pınar Saraçoğlu