Yeni bir bilgisayar toplarken dikkat etmemiz gereken birçok nokta vardır. İyi bir deneyim, uzun ömürlülük ve uyumluluk için doğru bileşenleri araştırmamız gerekiyor. Sonuç olarak bir bilgisayar için binlerce lira harcama yapıyoruz ve uzun yıllar boyunca kullanıyoruz. Bilgisayarın performansını kısıtlayan nedenlerin başında yüksek sıcaklıklar geliyor ki o esnada soğutma sistemleri yardımımıza koşuyor. İşlemci soğutucusu da satın alabileceğimiz önemli parçalardan birisi.
Özellikle hız aşırtma yapmayı planlıyorsanız soğutucu seçimi çok önemli. Soğutucular bilgisayar sürekli yük altındayken hız aşırtma potansiyelinizi sınırlayan bir faktör. Overclock bir kenara, normal kullanımda da soğutucuların önemini zaman zaman görüyor, testlerimizde sizlerle tüm sonuçları paylaşıyoruz.
Soğutma seçimi gürültü konusunda da fark yaratır. İster stok ayarlarda ister hız aşırtmayla olsun, CPU’nun ürettiği ısıyı dışarı atabilecek bir ürün satın almak önemlidir. Sistem sessiz çalışırken aynı zamanda donanımlarımızın termal kısıtlamaya maruz kalmasını istemeyiz.
- Thermal Throttling Nedir? Termal Kısıtlama Nasıl Önlenir?
Şimdi soğutucu türleri, performans ve fiyat gibi birçok konudan bahsedeceğiz. Böylelikle soğutucular hakkında genel olarak fikir sahibi olabilirsiniz.
Elbette ilk olarak göz önünde bulundurmamız gereken şey bütçemiz. Mevcut bir soğutucuyu yükseltirken veya yeni bir sistem toplarken soğutucu seçiminiz değişebilir. Yeni bir sistem inşa ederken birçok parça için ayrı bütçe ayırırız.
Önemsiz gibi görünebilir, ancak yeni bir sistem toplarken bütçenizin uygun miktarını soğutucunuza ayırmanızı öneriyoruz. Güçlü bir CPU aldıktan sonra basit bir soğutma sistemiyle birlikte sorunlar yaşamaya başlayabilirsiniz. Örneğin ısınma nedeniyle CPU’yu tam performansıyla kullanamayabilirsiniz.
Öte taraftan, harcama yapabileceğiniz birçok farklı bileşen varken isteklerinizin üstünde, çok pahalı bir soğutucu almanın anlamı yok. Nitekim aldığınız CPU modeline ve genel olarak kasanın maliyetine uygun bir soğutucu seçmemiz gerekiyor.
Güç tüketimi düşük, alt segment işlemciler için yeni bir soğutucu almanız şart değil. Eğer bütçeniz sınırlıysa işlemci ile birlikte gelen stok soğutucuyu kullanmayı tercih edebilirsiniz. Segment yükseldikçe alacağınız ürünün performansı ve fiyatı da beraberinde yükselecektir. Eğer üst sınıf bir sistem topluyorsanız, işlemciyi sürekli yoğun iş yükleri altında çalıştıracaksanız veya hız aşırtma yapacaksanız sıvı soğutma en iyi seçenek gibi görünüyor. Açıkçası harcayacağınız miktar tamamen özel kullanım durumunuza ve bütçenize bağlı.
- Isınan PC Nasıl Soğutulur? Bilgisayarı Serin Tutma Yöntemleri
Ayrıca CPU soğutucusu için ayırdığınız bütçeye bağlı olarak, kasa fanları satın almak için ekstra para harcamalısınız. Daha iyi hava akışı daha yüksek performans ve daha düşük sıcaklıklar sağlıyor. Uzun lafın kısası, tercih ettiğiniz soğutma nasıl olursa olsun kasamızda pozitif hava basıncı olmasını isteriz. Eğer standart hava soğutuculardan birini kullanıyorsanız, sistemi serin tutmak için kasa fanları da oldukça önemli.
Genel olarak, hava soğutucular alternatiflerinden çok daha ucuzdur ve fiyat/performans açısından daha iyidir. AIO sıvı soğutma sistemleri boyuta ve modele bağlı olarak işlemci fiyatının bile üstüne çıkabilir. Radyatör ne kadar büyükse ve RGB LED fanlar/ışıklandırma ne kadar fazlaysa maliyeti de o kadar artacaktır. AIO soğutucular genellikle RGB LED ekosistemlerinde güzel görünür ve fanları yalnızca kendi markalarının ekosistemini/yazılımını desteklemekle kalmaz, aynı zamanda kart üreticilerinin yazılımlarıyla da uyumludur.
Son olarak, kendiniz özel olarak bir sıvı soğutma döngü sistemi inşa edebilirsiniz. Bu şüphesiz en pahalı seçim olacaktır ve zaten böyle bir işe girişecek olan kullanıcı her şeyin farkındadır. Peki artan maliyet size ne kazandırır? Konfigürasyona bağlı olarak, daha iyi performansın yanı sıra farklı soğutma sıvısı veya boru renkleriyle kurulumu tamamen özelleştirebilir ve ekran kartı gibi diğer bileşenlere de soğutma ekleme imkanı elde edebilirsiniz.
Herhangi bir PC parçası satın alırken dikkat etmeniz gereken en önemli şey uyumluluktur. Aldığınız soğutucunun işlemciniz, kasanız ve anakartınızla uyumlu olması gerekiyor. Bildiğiniz gibi, işlemciler ve anakartlar jenerasyona bağlı olarak farklı soket türlerinde geliyor.
- Anakart Alırken Dikkat Edilmesi Gerekenler
Neyse ki çoğu CPU soğutucusu hem Intel hem de AMD platformlar olmak üzere geniş CPU soket desteğiyle sunuluyor. Soğutucu Intel anakartlar için üretilmiş olsa bile çeşitli özel montaj braketleriyle birlikte AMD ile de uyumlu hale geliyor. Bazı ürünler ise belirli nesillere özel olarak üretiliyor. Bu nedenle soğutucu alırken destek sayfasından hangi markadan hangi nesil işlemcileri desteklediğine bakmanız gerekiyor. Özetle, geniş uyumluluk sağlandığından dolayı sorun daha az.
Bu arada, neredeyse tüm özel sıvı soğutma sistemleri ve Hepsi Bir Arada (AIO) sıvı soğutucular tüm soket tiplerini desteklemekte. Ancak bu tür soğutucular için anakartın düzenini ve kasanın boyutunu göz önünde bulundurmanız gerekiyor. AIO soğutucu alırken radyatörün kasaya sığıp sığmadığını kontrol edin. Özel sıvı soğutma için kasanızın su pompaları, radyatörler ve rezervuar tüplerini sığdırmak için yeterince büyük olup olmadığını bilmeniz şart.
Bazı hava soğutucular daha küçük ITX kasalar ve anakartlara büyük gelebilir. Ayrıca takılsa bile tuhaf bir görüntü ortaya çıkabilir. Benzer şekilde, bir sıvı soğutucu satın alıyorsanız kasanızın radyatörü takmak için yeterli alana sahip olduğundan emin olun.
Tercih edebileceğiniz iki ayrı soğutma türü var: geleneksel hava soğutucu ve sıvı soğutucu. Hava soğutucuları tüm kullanıcılar bilir; bunlar CPU’nun üstüne oturan taban plakasına bağlanan ısı borularına sahiptir. Borular ısıyı işlemciden uzağa taşır ve ısıyı havaya dağıtan soğutucu ve fana doğru hareket ettirir.
Sıvı veya AIO (hepsi bir arada) soğutucunun taban plakasına sıvı taşıyan boruları vardır. Sıvı ısıyı CPU’dan alır ve bağlı fanları olan bir radyatöre taşır. Bu radyatör, fanların yardımıyla sıcak sıvıyı soğutur ve soğutulan sıvı işlemi tekrarlamak için CPU’ya geri döner.
Genel olarak AIO sıvı soğutma daha iyi sonuçlar sağlar. Soğutma mantığı tamamen farklıdır ve sıvı soğutma sistemleri daha iyi performans gösterir. Ayrıca sıvı soğutma daha iyi görsellik sunar.
Yalnızca performansı karşılaştıracak olursak, AIO sistemler pratikte hava soğutuculardan daha fazlasını sunar. Bunun nedeni, AIO’ların CPU’yu soğutmak için su kullanması ve radyatörün kasa için ek soğutma sağlaması. Öte yandan, hava soğutucular işlemciden ısıyı emer ve kasanın içine doğru üfler, daha sonra kasa fanları aracılığıyla dışarıya yönlendirilir.
Kurulum
Her iki CPU soğutucusunu karşılaştırırken göz önünde bulundurulması gereken bir diğer faktör de kurulum süreci. AIO soğutucular daha iyi bir performans sağlarken, kurulumu hava soğutuculara göre daha zordur ve kasa ile işlemciye montaj gerektirir. Ek olarak, hava soğutmanın daha az hareketli parça nedeniyle uzun vadede daha güvenilir olduğunu belirtelim.
Sıvı Soğutma
Artıları
- Üst düzey sıvı soğutucular ve özel sıvı soğutma kurulumları daha iyi performans sunar ve CPU daha serin çalışır. Böylelikle çipler yükseltilmiş saat hızlarında daha uzun süreler kalabilir. Ayrıca hız aşırtma için daha fazla potansiyele sahip oluruz.
- Sıvı soğutucular hava soğutuculardan daha düşük profillere sahip. Bu nedenle genellikle bellek, kasa fanları ve anakartın CPU soketine yakın diğer bileşenlerle uyumluluk sorunlarına neden olmaz.
Eksileri
- Sıvı soğutucular, hava soğutuculara göre daha düşük fiyat/performans oranına sahip.
- Sıvı soğutucular daha fazla bakım gerektirir ve sızıntı riskini beraberinde getirir.
Hava Soğutma
Artıları
- Ortalama olarak, hava soğutucular ödediğiniz fiyata göre iyi performans sunar.
- Hava soğutucular çok az bakım gerektirir ve genellikle daha uzun ömürlüdür.
Eksileri
- Hava soğutucular genellikle aşırı soğutma gerektiren kurulumlar için uygun değildir.
- Bazı üst düzey hava soğutucular çok hantal ve bileşenler arası sorunlarına neden olabilir (bellek, kasa fanları, anakart bileşenleri vb.)
Kasa toplarken veya ürün seçerken en çok göz ardı edilen faktörlerden biri de kasa ve anakart boyutlarıdır. Mini-ITX veya microATX bir kasaya büyük hava soğutucuları takamayabilirsiniz. Taksanız bile anakartın üzerindeki diğer bileşenler soğutucu ile üst üste gelebilir ki bu çok sinir bozucu bir durum.
RAM’inizin yeterli boşluğa sahip olup olmadığını bilmek de birçok tüketicinin gözden kaçırdığı bir başka önemli husus. Örneğin, microATX bir anakart kullanıyor ve çift odacıklı bir hava soğutucusu takıyorsanız, RAM’i takmak için muhtemelen yeterli alanınız olmayacak.
Radyatörün boyutu nedeniyle AIO soğutucularda da benzer bir sorunla karşılaşıyoruz. Çoğu zaman AIO radyatörü kasanın üstüne ya da önüne yerleştiriyoruz. Eğer 360 mm’lik bir AIO soğutucu satın alırsanız ve kasanız yalnızca 240 mm’lik bir radyatörü destekliyorsa soğutucuyu takamayabilirsiniz. Bir şekilde takmanın yolunu bulsanız bile sizi çok uğraştırır.
Benzer şekilde, radyatörü kasaya sığdırabilirsiniz ancak fanları radyatöre takmak için yeterli alanınız olmayabilir. Bu nedenle, bir CPU soğutucusu seçmeden önce tüm bileşenleri herhangi bir sorun olmadan düzgün bir şekilde takılabileceğinden emin olun.
Elbette soğutucunun kalitesine ve sunduklarına bakmadan olmaz. TDP (Thermal Design Power-Termal Tasarım Gücü) değerine bakarak bir CPU soğutucusunun performansı hakkında fikir edinebilirsiniz. Üreticiler çoğunlukla ürün özelliklerinde maksimum soğutma kapasitesini TDP şeklinde vermekte. Zaten bildiğiniz gibi CPU’ların temel ve maksimum TDP değerleri Intel ve AMD tarafından detaylıca paylaşılıyor.
Öte yandan, TDP bu konuda kusursuz bir derecelendirme parametresi değil. Her iki şirket de farklı hesaplamalar yaparken bu değerleri insanların doğru soğutucuyu bulmalarına yardımcı olmaktan çok pazarlama amacıyla kullanıyorlar.
Özetleyecek olursak, TDP bir soğutucunun seçtiğiniz CPU için yeterli soğutma sağlayıp sağlamayacağı konusunda size kabaca bir fikir verir. Yine de araştırma yaparken kullanıcı yorumlarına ve incelemelere bakmakta fayda var. Aklınıza takılan her türlü soruyu Technopat Sosyal‘de sorabilirsiniz.
Fan hızı, pompa hızı ve soğutucu yoğunluğu gibi çeşitli faktörler de genel soğutma performansını etkileyebilir. Bir başka konu, bir soğutucunun iyi görünmesi veya RGB aydınlatmaya sahip olması iyi soğutma sunduğu anlamına gelmiyor. Ürünün beklenen performansı verip vermediğini görmek için varsa testlere bakmakta yarar var.
Bazı insanlar yalnızca performansa önem verir, bazıları için ise estetik çok önemlidir. Elbette performans her zaman öncelikli, ancak görselliğe de önem veriyorsanız ikisi arasında bir denge kurmak en iyisi. Geleneksel hava soğutucularının görünümünü beğenmiyorsanız, estetik açıdan daha iyi görünen AIO soğutucuların fiyatlarına göz gezdirebilirsiniz.
Sıvı soğutucular artık harika aydınlatmalar, pompanın üstünde yer alan OLED ekranlar ve yüksek kaliteli arkadan aydınlatmalı fanlarla süsleniyor. Ayrıca modern hava soğutucular da çeşitli tasarımlar ve RGB aydınlatmayla birlikte geliyor. Sisteminizde belirli bir renk teması istiyorsanız çok sayıda soğutucu siyah, beyaz ve hatta pembe renk seçenekleriyle sunulmakta.
Bir bilgisayardaki en gürültülü bileşenlerin başında CPU soğutucu gelir. Şirketler sessiz çalışan ürünler tasarlamak için elinden geleni yapsa da bir noktaya kadar başarılı olabiliyorlar. Daha büyük fanlı soğutucular genellikle daha küçük fanlara sahip soğutuculardan daha sessizdir. Neden mi? Daha büyük fanlar benzer düzeyde soğutma üretmek için daha küçük fanlar kadar hızlı dönmek zorunda kalmaz.
Dolayısıyla, 140 mm fanlı soğutucular genellikle 120 mm fanlı soğutuculardan daha sessiz çalışır. Birden fazla fana sahip soğutucular, soğutucuyu serin tutmak için çalışan daha fazla fan olduğundan daha düşük hızlarda da dönebilir.
Bazı hava soğutucular mükemmel performans sağlayan yüksek devirli fanlara sahip olsa da, yüksek hız nedeniyle gürültüye maruz kalabilirsiniz. Akustiğe önem veriyorsanız, daha hafif çalışan ve daha az gürültü çıkaran özel bir fan eğrisi ayarlayabilirsiniz. Ayrıca mevcut fanlarınızı daha sessiz fanlarla kolayca değiştirebilirsiniz.
Son olarak, sıvı soğutucuların daha az gürültü yarattığını söyleyebiliriz. Ürün teknik özellik sayfalarında gürültü seviyesiyle ilgili veriler görebilirsiniz. Ancak her zaman olduğu gibi, mümkünse testlere bakıp sonra tercih yapın.
Hız aşırtma yapmak için bir CPU soğutucusu satın alıyorsanız, satın alacağınız tasarımın potansiyel soğutma performansı mevcut işlemcinizin TDP değerinden daha yüksek olmalı. Örneğin, orta seviye bir hava soğutucu ve 65W TDP’ye sahip Ryzen 5 3600 işlemciyle bir noktaya kadar overclock yapabilirsiniz.
Ancak aynı soğutucuyla daha yüksek güç tüketen Ryzen 7 veya Ryzen 9 serisinden bir CPU üzerinde aynı şekilde hız aşırtma yapamayabilirsiniz. Böyle durumlarda soğutma performansı daha iyi bir hava soğutma veya AIO soğutma çözümü tercih edilmeli. Tüketiciler hız aşırtma için çoğunlukla özel su soğutma kitleri kullansa da, bir AIO soğutucu ve uygun hava akışı kullanarak benzer sonuçlar elde edebilirsiniz.
Özel sıvı soğutma kurulumları için daha fazla zaman ve para harcamanız gerekiyor. Bu kurulumlarda özel sıvı soğutma döngüsü hazırlamak için rezervuar, radyatör, CPU bloğu ve özel borular kullanmanız gerekir. Özetle, kullanıcının isteğine bağlı olarak özel bir soğutma sistemi tasarlanabilir.
İşlemcinin yanı sıra, ekran kartınızı da özel olarak sıvı ile soğutabilirsiniz. Pahalı olmasının yanı sıra bu kurulumlar risklidir. Her şey başarılı şekilde tamamlandığında ise mükemmel bir görüntü ortaya çıkar. İnternet ortamında çok sayıda farklı özel sıvı soğutma tasarımı bulabilirsiniz.
